rmzirn



شخصیت های مختلف همکاران

شخصیت های مختلف همکاران

یکی از مؤلفه های مهمی که بودن در محیطی را لذت بخش یا عذاب آور می کند، افرادی هستند که در آن محیط با آنها سروکار داریم. هریک از همکاران در محیط کار شخصیت ویژه و خاص خودشان را دارند؛ بنابراین نمی توان با همهٔ آنها به یک شکل رفتار کرد. توجه به این نکته اهمیت زیادی در پیشرفت شغلی ما دارد و به خاطر شغل و حرفه مان، شرکتی که در آن کار می کنیم و خودمان بهتر است که تا جای ممکن با بیشتر همکاران مان کنار بیاییم و روش درست تعامل با آنها را بدانیم. در ادامه ۱۲ مورد از انواع مختلف همکاران، چگونگی شناخت و تشخیص آنها و راه کنار آمدن با آنها را شرح داده ایم.

۱. برنده

این همکار فردی است که رئیس هر زمان که باید کاری انجام شود، به او مراجعه می کند. اساسا در توصیف برنده می توان گفت که او کارمندی ایدئال است. برنده فردی است که همیشه در لحظات حساس و مهم یا پروژه های بزرگ به او تکیه می کنند. نیازی به گفتن نیست که این فرد فهرست بلندی از دستاوردها دارد، در هر شرایطی آرامش و تمرکز خود را حفظ می کند و توانایی مسئولیت پذیری دارد. برنده از دارایی های مهم و باارزش شرکت به شمار می رود.

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

۱۲ نوع همکار - همکار موفق و برنده

همیشه این نوع همکاران را حمایت و تشویق کنید، قدردان آنها باشید و از خودتان بپرسید: <<چه چیزهایی می توانم از این فرد بیاموزم تا حتی از او نیز بهتر شوم؟>>


حتما بخوانید: چگونه یک کارمند نمونه باشیم؟

۲. قهرمان خاموش

قهرمان خاموش کسی است که کار خود را بدون تقدیر و قدردانی ای که سزاوار آن است، انجام می دهد. این نوع همکار فرد مهمی در گروه شماست. او ترجیح می دهد جلب توجه نکند. قهرمان خاموش هر روز تمام تلاش خود را می کند و بهترین کارش را ارائه می دهد. این فرد شباهت زیادی به <<برنده>> دارد ولی معمولا دست کم گرفته می شود و توجه چندانی به او نمی کنند؛ اما وجود او برای شرکت بسیار ضروری است.

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

کاری کنید که قهرمان خاموش حس کند که به دستاوردهایش توجه می شود. البته نباید درمورد این مسئله هیاهوی زیادی به راه بیندازید؛ زیرا او علاقه ای به جلب توجه کردن ندارد. سعی کنید او را از کنج خلوتش بیرون بیاورید: او را به موقعیت هایی وارد کنید که در آنها باید رهبری گروه را بر عهده بگیرد و مسئولیت های بیشتری را بپذیرد.

۳. مربی

مربی عاشق این است که چیزهایی فراتر از جنبه های صرفا فنی شغل را به شما بیاموزد. او با اشتیاق، دانش خود را در اختیارتان قرار می دهد و کمک می کند که چشم انداز گسترده تری از شیوهٔ کار کردن در شرکت به دست آورید. از کمک های مربی برای پیشرفت در حرفه تان نترسید؛ زیرا این همکار فقط بهترین ها را برای شما می خواهد.

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

شاگرد خوبی باشید و به تمام نصیحت های او گوش بدهید؛ زیرا مسیر شغلی و زندگی حرفه ای شما بدون داشتن مربی، کامل نخواهد شد. فرقی نمی کند که در حال حاضر در چه پست و موقعیتی هستید؛ چون در هر صورت، داشتن مربی خوب بسیار ارزشمند است. به بینش و شناخت او درباره شغل و حرفهٔ خود توجه داشته باشید؛ زیرا این فرد می تواند مهارت ها و دانش کاربردی بیشتری در اختیارتان قرار دهد.


حتما بخوانید: ۵ دلیل برای اینکه چرا شما به مربی نیاز دارید

۴. پیش کسوت

پیش کسوت کسی است که مدت زیادی عضو سازمان شما بوده است؛ بی شک، سایر همکاران و خود او هرازگاهی به این مسئله اشاره می کنند.

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

آیا می خواهید درباره تاریخچه شرکت یا سال های ابتدایی شروع کار آن چیزی بدانید؟ پیش کسوت کسی است که می توانید سؤال های خود را از او بپرسید. حتما این همکار را در گفت وگوها و تصمیم گیری روزانه شرکت دهید تا احساس نکند که نادیده گرفته شده است.

۵. دوست

۱۲ نوع همکار - همکاری که دوست صمیمی و نزدیک شماست

دوست کسی است که در محل کار و بیرون آن همراه شماست. این نوع همکار می تواند نقش های زیادی داشته باشد: او کسی است که به نظرات و ایده های شما گوش می دهد، همواره می توانید به او اعتماد کنید و در شرایط دشوار همراه شماست. گاهی این همکار صمیمی ترین و نزدیک ترین دوست شماست.

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

قدر روابط دوستانه ای را که در محل کار برقرار می کنید، بدانید! این همکار کسی است که همیشه می توانید به او تکیه کنید. اگر تازه کار هستید و به دنبال دوستی در محل کار می گردید، گشاده رو و مهربان باشید و سعی کنید با دیگران روابط خوبی برقرار کنید.

۶. شوخ طبع

همکار شوخ طبع، در محل کار، فضای غیررسمی و سرزنده ای را ایجاد می کند. او زندگی را زیبا می بیند و در جلوگیری از ایجاد موقعیت های تنش زا استاد است.

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

از هم صحبتی و شوخی های همکار شوخ طبع لذت ببرید، البته تا زمانی که این شوخی ها موجب رنجش کسی نشده اند. مراقب باشید که این شوخی ها و سرگرمی ها در انجام کارهای جدی و مهم شما اختلالی ایجاد نکنند؛ چون هر چیزی باید در جای خودش باشد و نباید شوخی و سرگرمی را با کارهای مهم خود قاتی کنید.

۷. سخن چین

سؤال هایی مانند <<شنیدی تو جلسه برای فلانی چه اتفاقی افتاد؟>>، <<درسته که می خوان کارمندان رو اخراج کنن؟>>، <<آیا واقعا اونها با هم رابطه دارن؟>> همگی پرسش هایی هستند که سخن چین از جواب دادن به آنها خوشحال می شود. بعضی از همکاران سخن چین عاشق اختراع کردن داستان های تکان دهنده هستند و بعضی هم وقت خود را صرف گفتن داستان هایی جذاب درباره دیگران می کنند.

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

همیشه مراقب همکار سخن چین باشید. خیلی وقت ها او را در گوشه ای یا سر میز دیگران، در حال کشف آخرین شایعات و خبرها پیدا می کنید. اگر این داستان ها به گوش تان رسید، عاقلانه رفتار کنید و این شایعه ها را پیش خود نگه دارید و به دیگران نگویید. به هر چیزی که این فرد به شما می گوید با شک وتردید نگاه کنید. وقتی که این فرد اطراف شماست، مراقب حرف های تان باشید. اگر شما شخصیت اصلی داستان بعضی از این خبرچینی ها و شایعات هستید، به سراغ منبع اصلی شایعه بروید و با او برخورد کنید.

۸. چاپلوس

افراد چاپلوس روش ساده ای بلدند: آنها برای بهره برداری کردن از افراد بالاتر از خود تقریبا هر کاری می کنند، کارهایی مانند گفتن حرف های خوشایند و تعریف وتمجید کردن. این کار موجب می شود که این افراد برای پیش بردن منافع خود، از همکاران سوءاستفاده کنند؛ البته این عجیب نیست و بخشی از شخصیت آنهاست.

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

اینکه نقشه های فرد چاپلوس به جایی می رسد یا خیر، به خود او مربوط می شود. بهتر است که فقط او را تنها بگذارید و از او دوری کنید. البته این رفتار او می تواند به شما انگیزه بدهد و موجب شود که دستاوردهای تان را به دیگران نشان دهید و ارزش افزوده ای را که برای شرکت ایجاد کرده اید، به رئیس خود یادآوری کنید.

۹. غرغرو

تجربه نشان داده است که معمولا تعامل با فردی که همیشه غر می زند و شکایت می کند، مفید نیست. غر زدن و شکایت کردن او می تواند نتیجهٔ ناامیدی و سرخوردگی، خستگی، استرس یا ناراضی بودن از محل کار باشد.

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

اجازه ندهید که احساسات منفی یا افکار منفی این نوع همکاران روی شما تأثیر بگذارد. به جای اینکه تحت تأثیر حرف های منفی این فرد قرار بگیرید، سعی کنید موضوع گفت وگو را تغییر دهید و درباره موضوع مثبت و بهتری مانند راه حل غلبه بر ناامیدی و سرخوردگی های او صحبت کنید.

۱۰. ت باز

از فرد ت باز هیچ چیز بعید نیست. گاهی بعضی از همکارها از پشت به شما خنجر می زنند؛ مثلا فردی که گمان می کردید دوست شماست، ایدهٔ شما را به نام خودش ارائه می کند. آیا تابه حال چنین مشکلی برای تان پیش آمده است؟

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

در رویارویی با افراد ت باز همیشه باید هوشیار و مراقب باشید. هرگز با او مانند افراد عادی رفتار نکنید و این هوشیاری و احتیاط خود را کنار نگذارید؛ حتی اگر همه چیز خوب به نظر برسد و ظاهرا دلیلی برای احتیاط و هوشیاری شما وجود نداشته باشد. به هر چیزی که فرد ت باز می گوید، با شک وتردید نگاه کنید و به راحتی حرف های او را نپذیرید.

۱۱. کم کار

۱۲ نوع همکار - همکار از زیر کار در رو

افراد کم کار و از زیرکاردررو درست مانند سراب می مانند: در ظاهر، مشغول کار به نظر می رسند؛ درحالی که در واقع مسئولیت های خود را به گردن دیگران می اندازند و از منافع و مزایای انجام آنها بهره مند می شوند.

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

اگر کارهای این همکار روی شما یا گروه شما تأثیری نمی گذارد، بهتر است که او را نادیده بگیرید؛ ولی اگر روی کار شما تأثیر می گذارد، حتما به این رفتار او اشاره کنید و به او تذکر بدهید. اگر فرد کم کار تحت نظارت و مدیریت شما کار می کند، با تعیین کردن اهداف و مهلت های مشخصی برای او، بیشتر از دیگران مراقب کار کردنش باشید.

۱۲. تازه کار

همکار تازه کار معمولا فردی است که به تازگی تحصیلات خود را به پایان رسانده و مشغول کار شده یا تازه در شرکت شما استخدام شده است.

چگونه با این نوع همکار تعامل کنیم؟

آیا روزهای اولی را که تازه مشغول کار شده بودید و مهارت کافی نداشتید، به یاد می آورید؟ وقت آن رسیده که قدم جلو بگذارید و مربی او شوید. اگر لازم است، همکار تازه کار و مبتدی تان را زیر پروبال خود بگیرید و هر روز چیزهای تازه ای به او بیاموزید. این همکار تازه کار به خاطر آموزش و کمک هایی که به او کرده اید، سپاسگزارتان خواهد بود.


سیاری از ما اهمیت هدف گذاری SMART را از مدیران و سمینارها و مقالات مربوط به کسب وکار آموخته ایم. می دانیم که SMART مخفف Specific (مشخص)، Measurable (قابل اندازه گیری)، Attainable (دست یافتنی)، Relevant (مرتبط) و Time-bound (محدود به زمان) است. اما آیا اینها تنها عواملی هستند که برای رسیدن به اهداف خود باید مد نظر داشته باشیم؟

دکتر ادوین لاک (Edwin Locke) و دکتر گری لاتهام (Gary Latham) سال های بسیاری را صرف تحقیق درباره ی نظریه ی هدف گذاری کرده اند و در طول این سال ها، پنج عامل را شناسایی نموده اند که برای رسیدن به هر یک از هدف هایمان، باید آنها را در جای خود قرار دهیم.

در این مقاله نگاهی به تحقیق مورد بحث می اندازیم و یاد می گیریم که چگونه برای اهداف مان از آن بهره ببریم.

آنچه با دست یابی به اهداف تان به دست می آورید، به اندازه ی آنچه با رسیدن به آن اهداف از خود می سازید، مهم نیست.

هنری دیوید ثورو، نویسنده و فیلسوف آمریکایی

درباره ی تئوری لاک و لاتهام

در اواخر دهه ی ۱۹۶۰ میلادی، پژوهش پیشروی لاک در مورد هدف گذاری و انگیزه، درک جدیدی از تعیین هدف به ما داد. او در مقاله ی خود با عنوان <> که در سال ۱۹۶۸ منتشر شد، نشان داد که اهداف واضح و بازخورد مناسب، در انگیزه دادن به کارمندان تأثیر دارند. او در ادامه، تلاش در مسیر هدف را منبع اصلی برای ایجاد انگیزه دانست؛ انگیزه ای که به نوبه ی خود عملکرد را بهبود می بخشد.

پژوهش لاک نشان داد که هر قدر هدف دشوارتر و مشخص تر باشد، افراد برای دست یابی به آن، تمایل بیشتری به انجام کار سخت تر از خود نشان خواهند داد.

لاک طی پژوهشی، مطالعات آزمایشگاهی و میدانی ارزشمند یک دهه را که به آثار هدف گذاری و عملکرد مربوط بودند، مورد بررسی قرار داد. او دریافت که ۹۰ درصدِ مواقع، اهداف مشخص و چالش برانگیز (البته نه بیش از اندازه چالشی) به عملکرد بالاتری نسبت به اهداف آسان منجر می شوند.

برای مثال، اینکه به کسی بگویید <<سخت کار کن>> یا <<بهترین عملکردت را نشان بده>> کم اثرتر از گفتن این است که <<سعی کن بیشتر از ۸۰ درصد کار را درست انجام دهی>> یا <<روی شکستن رکورد قبلی ات تمرکز کن>>. به همین ترتیب، هدفی که بیش از اندازه آسان باشد هم چندان انگیزه بخش نیست. اهداف سخت، انگیزه بخش تر از اهداف آسان هستند زیرا دست یابی به چیزی که برایش به سختی کار کرده اید، حس موفقیت بیشتری به دنبال دارد.

چند سال بعد از آنکه لاک مقاله اش را منتشر کرد، دکتر گری لاتهام آثار هدف گذاری در محل کار را بررسی کرد. نتایجی که او به دست آورد، یافته های لاک را مبنی بر اینکه پیوندی جدانشدنی بین هدف گذاری و چگونگی عملکرد در محیط کار وجود دارد، تأیید نمود.

لاک و لاتهام در سال ۱۹۹۰ اثر اصلی خود با عنوان <> را منتشر کردند. آنها در این کتاب نیاز به تعیین اهداف مشخص و دشوار را تکرار کردند و در عین حال پنج ویژگی دیگر را نیز برای موفقیت هدف گذاری ارائه دادند.

پنج اصل لاک و لاتهام

به گفته ی لاک و لاتهام، پنج اصل در هدف گذاری وجود دارد که رعایت آنها می تواند شانس ما را برای موفقیت افزایش دهد:

  1. شفافیت و وضوح
  2. چالش برانگیز
  3. تعهد
  4. بازخورد
  5. پیچیدگی کار

بیایید به هر یک از این پنج عنصر نگاه دقیق تری بیندازیم و بررسی نماییم که چگونه می توانیم در اهداف شخصی و اهداف گروهی از آنها استفاده کنیم.

۱. تعیین اهداف واضح

وقتی اهداف تان واضح باشند، می دانید برای دست یابی به چه چیزی تلاش می کنید. در ضمن می توانید نتایج را هم دقیقا بررسی کنید و متوجه شوید که باید به کدام رفتارها پاداش دهید. به این دلیل است که SMART چنین یادآور مفیدی است.

اما وقتی هدفی مبهم است یا وقتی در قالب دستورالعملی کلی آن را بیان می کنید، مثلا <<ابتکار عمل داشته باش>>، اندازه گیری اش آسان نیست و انگیزه بخش هم نیست. حتی شاید نفهمید به آن دست یافته اید یا نه!

چگونه اهداف واضحی تعیین کنیم؟

هدف گذاری شخصی

  • هدف خود را بنویسید و تا حد ممکن جزئیات را ذکر کنید. از روش SMART استفاده کنید و هدف تان را در قالب یک ماموریت شخصی در نظر بگیرید تا وضوح بیشتری پیدا کند.
  • درباره ی چگونگی اندازه گیری موفقیت تان در مسیر این هدف فکر کنید. از چه معیارهای خاصی استفاده می کنید؟
  • همین که هدف تان را تعیین کردید، ببینید چه حسی به شما می دهد. آیا هیجان زده هستید؟ آیا این چالش به شما انگیزه می دهد؟ اگر حس خاصی به این هدف ندارید، شاید باید آن را اصلاح کنید یا کلا تغییرش دهید.

هدف گذاری گروهی

  • اهداف واضحی تعیین کنید که از استانداردهای مشخص و قابل اندازه گیری بهره ببرند. برای مثال، <<کاهش خروج نیروی کار به میزان ۱۵ درصد>>
  • شاخص هایی را که برای اندازه گیری موفقیت اعضای گروه تان استفاده خواهید کرد، بنویسید. تا جای ممکن دقیق باشید و مطمئن شوید که همه ی اعضای گروه می دانند چگونه موفقیت شان را ارزیابی خواهید کرد.

۲. تعیین اهداف چالش برانگیز

افراد اغلب با اهداف چالشی تهییج می شوند، اما نباید هدفی تعیین کنید که آن قدر چالش برانگیز باشد که اصلا نتوان به آن دست یافت.

چگونه اهداف چالش برانگیز تعیین کنیم؟

هدف گذاری شخصی

  • به هدف تان دقت کنید. آیا آن قدر چالشی هست که علاقه ی شما را جلب کند؟
  • خودنظم دهی را تقویت کنید تا پشتکار لازم برای کار روی مشکلات را به دست آورید.
  • روش هایی را تعیین کنید تا وقتی پیشرفتی کردید، به خودتان پاداش بدهید. پاداش های تدریجی برای نزدیک شدن قدم به قدم به اهداف، به شما انگیزه می دهد تا بیشتر روی وظایف چالشی کار کنید.
  • پیش از تعیین هدفی کلی، کاملا درباره اش تحقیق کنید.

هدف گذاری گروهی

  • موقع تعیین اهداف، از مدل U وارونه برای یافتن بهترین توازن بین فشار کاری و عملکرد استفاده کنید.
  • درباره ی چگونگی پاداش دادن به اعضای گروه برای دست یابی به اهداف چالشی نیز فکر کنید.
  • اگر امکان دارد، رقابتی دوستانه بین اعضای گروه یا بخش های مختلف ایجاد کنید. رقابت افراد را تشویق می کند تا سخت تر کار کنند.

۳. تضمین تعهد گروه

گروه تان برای اینکه عملکرد مؤثری داشته باشد، باید اهداف را بفهمد و به آنها متعهد شود. اگر اعضای گروه در تعیین هدفی مشارکت داشته باشند، احتمال بیشتری دارد که خود را وقف رسیدن به آن کنند.

این موضوع به معنای آن نیست که باید برای هر هدفی با اعضای گروه تان مذاکره کنید و تأیید آنها را بگیرید. تا زمانی که آنها باور داشته باشند که این هدف قابل دست یابی است، با اهداف شرکت سازگاری دارد و شخص معتبری مسئول آن است، به احتمال زیاد به آن هدف متعهد خواهند بود.

چگونه از تعهد به اهداف اطمینان داشته باشیم؟

هدف گذاری شخصی

  • با استفاده از تصویرسازی ذهنی، برای تصور اینکه پس از رسیدن به این هدف زندگی تان چطور خواهد بود، متعهد بمانید.
  • تصویری ایجاد کنید تا به خودتان یادآوری کنید که باید به سختی کار کنید. ارائه ی بصری هدف به شما کمک می کند تا در سخت ترین شرایط هم متعهد بمانید.

هدف گذاری گروهی

  • بگذارید اعضای گروه هم اهداف خودشان را تعیین کنند. این کار حس تعهد و توانمندی آنها را افزایش می دهد.
  • از مدیریت بر مبنای هدف استفاده کنید تا مطمئن شوید که اهداف گروه تان با اهداف سازمان هم راستا هستند.

۴. دریافت بازخورد

علاوه بر انتخاب اهداف درست، باید به بازخوردها هم توجه کنید تا بتوانید میزان پیشرفت خود و گروه تان را ارزیابی نمایید. بازخورد به شما فرصت اصلاح انتظارات افراد و تنظیم دشواریِ اهداف شان را می دهد. به یاد داشته باشید که بازخورد وما نباید از سوی دیگران باشد. خودتان هم با ارزیابی پیشرفت خود می توانید میزان عملکردتان را بررسی کنید.

چگونه در مورد اهداف بازخورد بدهیم؟

هدف گذاری شخصی

  • یک بار در هفته، زمانی را به تجزیه و تحلیل پیشرفت و دستاوردهای خود اختصاص دهید. ببینید چه کارهایی انجام گرفته و کدام کارها انجام نشده است و در مسیر حرکت، اصلاحاتی انجام دهید.
  • سعی کنید در طول مسیر، از دیگران درخواست بازخورد کنید.
  • برای ردگیری و ارزیابی پیشرفت تان از فناوری استفاده کنید. اپلیکیشن هایی هم چون Lift شروع خوبی هستند.
  • برای ارزیابی پیشرفت، اهداف دشوار یا بزرگ را به قسمت های کوچکتر تقسیم کنید و هر بار که هر کدام را کامل کردید، بازخورد بگیرید.

هدف گذاری گروهی

  • تلاش کنید به اعضای گروه تان بازخوردی بدهید که عینی، مفید و مثبت باشد.
  • برای زمان بندی بازخوردهای مرتب گروه ، جدول زمانی ایجاد کنید.

۵. در نظر گرفتن پیچیدگیِ کار

وقتی اهداف یا وظایف محوله خیلی پیچیده هستند، بسیار دقت کنید که کار بیش از حد سردرگم کننده نشود. کسانی که در نقش های پیچیده و سخت کار می کنند، با در نظر نگرفتن پیچیدگی کار، اغلب فشار زیادی به خودشان وارد می کنند.

چگونه اهداف پیچیده و چالشی تعیین کنیم؟

هدف گذاری شخصی

  • برای تکمیل اهداف پیچیده، به خودتان فرصت زیادی بدهید. مهلت هایی تعیین کنید که فشار کاری مناسبی نیاز داشته باشند و در عین حال همچنان دست یافتنی باشند.
  • اگر نسبت به دست یابی به اهداف تان احساس استرس دارید، شاید این اهداف، بیش از حد پیچیده یا غیرواقع بینانه هستند. هر دوی این حیطه ها را ارزیابی و در صورت نیاز اهداف تان را اصلاح کنید.
  • اهداف بزرگ و پیچیده را به زیرمجموعه ای از اهداف کوچکتر تقسیم کنید. این کار باعث می شود احساس سردرگمی نداشته باشید و همچنان با انگیزه بمانید.

هدف گذاری گروهی

  • شاید اعضای گروه تان پیش از آنکه به سمت هدف شان حرکت کنند، نیاز به آموزش بیشتری داشته باشند. ابتدا ارزیابی نیازهای آموزشی را انجام دهید تا شکاف های مهارتی یا دانشی موجود را شناسایی کنید.
  • اگر متوجه شدید که یکی از اعضای گروه سردرگم است، همکار باتجربه تری را برای مربی گری یا راهنمایی و کمک به او در نظر بگیرید.




مقدمه >>
فرآیند آبکاری الکتریکی اساساً برای رسوب دادن نیکل، طلا یا نقره روی جواهر آلات، چاقو و قطعات دوچرخه به کار رفت. مهارت علمی سازندان انگلیسی ، آلمانی و آمریکایی و مرغوبیت ممتاز محصول آنها این فرآیند را عمومیت داد. امروزه آبکاری الکتریکی تا حدی توسعه یافته است که نه تنها مرحله نهایی تولید بعضی محصولات است بلکه برای ایجاد پوششهای محافظی مثل کادمیم، کروم یا اکسید آلومینیوم روی قطعات به کار می رود.
اساس آبکاری الکتریکی به این صورت است که در اثر عبور جریان مستقیم از یک الکترولیت ف محلول در آن روی کاتد رسوب کرده و متعاقباً مقداری از ف آند وارد محلول می شود به این ترتیب الکترولیت ثابت می ماند. آبکاری الکتریکی برای ایجاد پوشش های تزئینی و محافظ، اصلاح سطوح ساییده شده یا اضافه ماشینکاری شده، قطعه سازی یا به عبارتی شکل دهی الکتریکی قطعات شکل پیچیده که دارای زوایای مقعر، ابعاد دقیق و سطوح طرح دار (مثل صفحات چاپی) هستند، عملیات آندکاری، تمیزکاری الکترولیتی، پرداخت الکترولیتی، اسید شویی آندی، استخراج و تصفیه فات به کار می رود.
ضخامت پوششهای رسوب ـ الکتریکی به دانسیته جریان، راندمان جریان و مدت زمان عملیات بستگی دارد. خواص فیزیکی تابع دانسیته جریان، دما ، ترکیب حمام، کیفیت سطحی قطعه و عوامل افزودنی به حمام است. از این نظر نمکهای آبکاری الکتریکی اهمیت زیادی پیدا کرده اند به طوری که روز به روز تقاضای آنها افزایش می یابد.
کیفیت رسوب الکتریکی بر حسب کاربرد آن تغییر می کند اگر هدف از آبکاری این باشد که برای مدت کوتاهی از زنگ زدن فولاد جلوگیری شود ممکن است پوشش نازکی هم کافی باشد ولی اگر شفافیت رسوب نیز مهم باشد در این صورت کیفیت بالاتری طلب خواهد شد. کیفیت رسوبهای نازک از طریق آزمایش اندازه گیری ضخامت و مقاومت خوردگی تعیین می گردد.
کیفیت آبکاری به واکنشهای که در طول عملیات روی کاتد انجام می گیرند بستگی دارد. اگر حمام به طور صحیح آماده و تنظیم شده باشد واکنشهای فوق نیز مطلوب خواهند بود. ولی کلاً شرایط مناسب عملیاتی از نظر کاتد و حمام تولید رسوبی رضایت بخشی را تضمین نمی کند.

مقاله ای کامل درباره آبکاری فات

اولین قدم برای آماده کردن حمام جدید این است که وان خالی کاملاً تمیز شود. ذرات و گرد و غبار از طریق جارو کردن و خشکانده خارج گشته و مواد روغنی توسط کهنه آغشته به حلال مناسب پاک شوند. وانهای پلاستیکی یا لاستیکی به تمیز کاری بیشتری نیاز دارند. وانهای چدنی ممکن است به رنگ کاری یا آسترکشی نیاز داشته باشند. وان عملیات بعد از اسیدشویی با آب آبکشی می شود. اگر وان بلافاصله مورد استفاده قرار نگیرد آن را با محلول ۱% هیدرواکسید سدیم یا تری فسفات سدیم پر می کنند تا زنگ نزند. در غیر این صورت مقداری آب به آن ریخته و بعد ترکیبات دیگر اضافه می گردد. برای نمکهای حل شونده معمولاً ۳/۱ وان را پر می کنند ولی برای نمکهای سخت ـ حل شونده نظیر نمکهایی که به حمامهای غلیظ نیکل اضافه می گردند باید از ۳/۲ وان استفاده کرد. ترتیب اضافه کردن ترکیبات مهم است.
برای مثال در آماده کردن حمام سیانیدی مس، سیانید قلیایی قبل از سیانید مس نامحلول به حمام اضافه می شود. ولی ترتیب اضافه کردن کربنات، نمک راشل یا سوزآور خیلی مهم نیست. نمکها و کلاً ترکیبات دیگر باید به طور آرام به حمام اضافه شده و همزمان محلول هم زده شود. این کار ممکن است به طوردستی و با یک بیلچه انجام بگیرد. در صورتی که نمکها سریع اضافه شوند ممکن است در اثر گلوله ـ گلوله شدن انحلال خیلی سخت انجام بگیرد.
بعد از انحلال کامل همه نمکها وزن مخصوص الکترولیت را توسط هیدرومتر بومه اندازه می گیرند. در صورتی که وزن مخصوص حمام مناسب باشد آبکاری آزمایشی روی چند نمونه انجام می گیرد. بدین ترتیب مشخص می شود که آیا می توان از حمام استفاده کرد یا ترکیب آن باید مجدداً تنظیم شود. برای مثال ممکن است pH و عوامل افزودنی به اصلاح نیاز داشته باشند یا تصفیه اولیه لازم باشد. بعد از اینکه ترکیب حمام در دامنه مورد نظر تنظیم گشته و آبکاری آزمایشی انجام گرفت آزمایش را برای شارژ کامل اجرا می کنند تا رفتار جریان از نظر ولتاژ، اشکالهای الکتریکی و تماس قلابها و آویزها به شمشهای اتصال چک شود. در آبکاری الکتریکی شستشو دادن، آبکشی ، اسیدشویی و چربی گیری اهمیت زیادی دارد در اینجا هر کدام از عملیات فوق به طور مختصر توضیح داده می شود :
۱) شستشو : این کار توسط انواع تمیز کننده های قلیایی انجام می گیرد انتخاب نوع آن به موادی که باید شسته شوند و همین طور روش شستشو (غوطه وری خالص یا با استفاده از سیستم الکتریکی) بستگی دارد. پاک کننده ها موادی چون فسفات سدیم، هیدرواکسید سدیم، سیلیکات سدیم، کربنات سدیم، بورات سدیم یا ترکیبی از مواد فوق هستند ولی موماً حاوی فسفات یا سیلیکات همراه با مقداری کربنات یا هیدرواکسید هستند.
در تمیز کاری الکتریکی قطعات ممکن است قطب آند یا کاتد باشند. تمیز کننده های آندی ترجیح داده می شوند چون ناخالصیهای فی نمی توانند روی قطعات رسوب کنند.
۲) چربی گیری : قبل از شستشوی الکتریکی چربی گیری انجام می گیرد. به این صورت قطعات را در حلالهای سرد غوطه ور کرده یا در معرض بخار داغ قرار می دهند. بخار حلال روی ف کندانس شده و چربی را حل می کند.
۳) اسید شویی : در فرآیند های آبکاری برای تأمین سطح فعال باید فیلمهای غیرآلی سطح شامل پوسته های اکسیدی یا محصولات زنگ از سطح حذف شوند. در غیر این صورت چسبندگی رسوب به سطح کار ضعیف شده و ممکن است رسوب حفره ـ حفره و یا پوسته ـ پوسته گردد.
۴) آبکشی : آبکشی ممکن است به صورت غوطه وری در آب جاری یا با استفاده از اسپری انام بگیرد. بعضی وقتها برای اطمینان از خارج شدن نمکهای سطحی ممکن است آبکشی تکرار شود.
جزئیات تمیزکاری قطعات فی :
سطح قطعات فی معمولاً حاوی گرد و خاک، گریس، پوسته های اکسیدی و مایعات خاص مصرف شده در فرآیند تولید است. چنانکه قبلاً گفته شد برای تأمین چسبندگی مطمئن بایستی هرگونه آلاینده ای که از تماس مستقیم محلول حمام با سطح فی جلوگیری می کند پاک گردد. علاوه بر این قبل از آبکاری باید شیارها و خراشها و یا پوششهای سطحی اصلاح شوند.
محلولهای تمیزکاری : برای پاک کردن مواد روغنی با گریس روی سطح قطعات آنها را در محلول قلیایی حاوی L/g 20 کربنات سدیم یا پتاسیم و سپس در آب گرم غوطه ور می کنند. برای جلوگیری از خوردگی یا زنگ زدن ممکن است آبکشی در آب سرد نیز انجام بگیرد.
زنگ آهن، زنگ مس از طریق شستشو در اسیدهای معدنی رقیق حذف می شوند. برس کاری به راحت کنده شدن پوسته های سطح کمک می کند. در صورتی که بعد از اسیدشویی ابتدایی پوسته ها کاملاً پاک نشوند می توان عملیات را تکرار کرد.لکه های تیره نازک را می توان از طریق غوطه وری در محلول قوی سیانید پتاسیم (g/L 7) و چند قطره مایع آمونیاک پاک کرد. پوسته های اسیدی مس و روی در مخلوط ۱ جزء اسید سولفوریک و ۲۰ جزء آب بخوبی تمیز می شوند. برای پوسته های ضخیم تر باید از محلول اسیدی غلیظ تری استفاده کرد.زنگ آهن روی قطعات فولادی یا چدنی بخوبی در محلول ۶ جزء اسید سولفوریک، ۱ جزء اسید هیدرولیک و ۱۶۰ جزء آب حذف می شود. مدت زمان غوطه وری min1 یا بیشتر است. برای پاک کردن لکه های اسیدی قلع یا روی از محلول قلیایی داغ استفاده می کنند.
فرآیند جیوه دهی : در این فرآیند حدود ۳۰ گرم جیوه را داخل ظرف شیشه ای ریخته و به آن ۳۰ گرم اسید نیتریک رقیق شده توسط سه برابر آب مقطر اضافه می کنند. برای این که جیوه کاملاً حل شود مخلوط را آرام آرام گرم کرده به آن اسید می افزایند. در نهایت ۴ لیتر آب به محلول فوق اضافه کرده و خوب به هم می زنند. با غوطه ور کردن قطعات برنجی مسی یا نقره آلمانی در این محلول لایه ای نازک و براقی از جیوه سطح آنها را می پوشاند.
تمیزکاری الکترولیکی : فرآیند حذف کردن پوسته های سطحی در محلول با استفاده از جریان الکتریسیته است. در این فرآیند قطعات را از کاتد یا آند آویزه کرده و در وانی حاوی محلولی که هدایت الکتریکی خوبی دارد مثل اسید یا سیانید غوطه ور می کنند. انتخاب نوع محلول (از نظر اسیدی یا قلیایی بودن) به موادی که باید تمیز شوند بستگی دارد. برای تمیز کردن لکه های اضافی گریس یا زنگ محلول قلیایی مناسب است. در اثر عبور جریان برای مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه از محلول تمام زایده های سطحی حذف می گردند.
تمیزکاری مکانیکی : تمیزکاری مکانیکی مکمل تمیزکاری شیمیایی و الکتروشیمیایی است.
در این روش ابتدا به منظور پاک کردن چربیهای سطحی قطعات را توسط محلول پتاس شستشو داده و سپس در محلول اسیدی غوطه ور می کنند. بعد از مدت زمان مناسبی قطعات را خارج کرده و آبکشی می نمایند. در این حالت با استفاده از برس سیمی (به صورت دستی یا سنگ دستی) می توان مواد زاید سطحی را براحتی حذف کرد.
سطح قطعات کوچک ریخته گری و پرسکاری را می توان از طریق چرخاندن در داخل بشکه ای تمیز کرد. در این روش سطح قطعات در اثر غلتیدن روی همدیگر و سایش پاک می شود. از طریق ساچمه پاشی نیز می توان سطح قطعات را تمیز نمود. در روش دیگر قطعات را داخل بشکه حاوی ساچمه های فولادی که توسط الکتروموتوری حول محور قائم می چرخد می ریزند در این روش در اثر لغزش ساچمه روی قطعات، سطحی تمیز با درخشندگی بالا به دست می آید. این روش برای براق کردن سطح قطعات بعد از آبکاری نیز به کار می رود.
آبکاری مس :
آب مس به عنوان پوشش زیرین ، در سیستم چند پوششی ، عایق حرارتی برای انتقال حرارت ، در الکتروفرمینگ و در بردهای مدار چاپی به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد . اگر چه
ف مس در مقابل خوردگی نسبتاً مقاوم است ، وقتی در مجاورت هوا قرار می گیرد به سرعت جلای خود را از دست می دهد و لک می شود . وقتی یک سطح زیبا و با دوام مورد نیاز باشد ، آب مس به ندرت به تنهایی به کار می رود . آب مس براق در سیستم های چند پوششی ، به عنوان پوشش زیرین محافظ مورد استفاده قرار می گیرد ، یا وقتی تنها به عنوان پوشش تزئینی به کار می رود ، توسط لایه ای از لاک شفاف در مقابل کدر و لک شدن ، محافظت می شود ، برای آبکاری مس می توان از الکترولیت های متعددی استفاده کرد که متداول ترین آنها عبارتند از :محلول های سیانید و پیروففات قلیایی ، حمام های اسیدی سولفات و فلوئوبورات .

مقاله ای کامل درباره آبکاری فات

حمام های پروفسفات قلیایی به علت سرعت خوب آبکاری ، اغلب برای ایجاد پوشش ضخیم به کار می روند ، هر چند که باید به دقت کنترل شوند . با استفاده از حمام های سیانید قلیایی که کنترل آنها نسبتاً آسان است ، می توان پوشش های نازکی با ضخامت یکنواخت به دست آورد . با توجه به قابلیت های بالای پوشش دادن این حمام ها بیشترین کاربرد را دارند . حمام های سیانید رقیق و سانید را شل برای ایجاد پوشش نازکی از مس به ضخامت m mu; ۳ تا (۰٫۰۵-۰٫٫۱mil)1.0 بیش از آبکاری مس و یا فات دیگر مورد استفاده قرار می گیرند . حمام های سیانید را شل غلیظ برای ایجاد پوشش هایی تا ضخامت حدود m mu; ۸ (۰٫۳mil)، کاملاً مناسب هستند . با یک تغییر کوچک در تغییر الکترولیت را شل در آبکاری با الکترولیت ثابت ، با همزن مکانیکی یا برای بازدهی بیشتر با هم زدن توسط هوا مورد استفاده قرار می گیرد .

همچنین در مواردی که جریان مع متناوب و یا جریان منقطع استفاده می شود نیز این الکترولیت کاربرد دارد . حمام های آبکاری سیانید مس با غلظت مس کم و سیانید آزاد زیاد ، سطح قطعات مختلف را طی عملیات آبکاری تمییز می کنند . اگر چه از این الکترولیت ها نباید به منظور تمییز کردن استفاده نمود ، ولی به هر حال این حمام ها توانایی ایجاد پوشش نازکی از مس روی قطعاتی که تمیز کردنشان مشکل است را دارند . استفاده از سایر حمام ها منجر به پوشش ناقص و چسبندگی ضعیف می شود .

حمام های سانید سدیم و پتاسیم با راندمان بالا

با اضفه کردن مواد افزودنی خاص به حمام های غلیظ ، می توان از آنها برای تولید پوشش هایی با براقی و قدرت هم سطح کنندگی متفاوت و ضخامت هایی از ۸ تا m mu; ۵ ۲۰mils)تا ۰٫۳) استفاده کرد . این الکترولیت ها به طور معمول ، پوشش های ضخیم ، صاف و براقی ایجاد می کنند . به دلیل قدرت بالای پوشش این الکترولیت ها ، نقاط گود و تو رفته نیز دارای پوشش ضخیم و یکنواخت می گردند . برای ایجاد پوشش های صاف و بدون حفره عموماً از مواد افزودنی خاصی در این حمام ها استفاده می شود . قبل از آبکاری در حمام های باراندمان بالا ، ابتدا قطعات باید با یک لایه نازک مس به ضخامت حدود m mu; (۰٫۰۵mil)10 از یک الکترولیت رقیق سیانید مس پوشش داده شوند .

مشخصات حمام های باراندمان بالا عبارتند از :

- دمای نسبتاً بالا

- غلظت زیاد مس

- سرعت عمل بالا

سرعت آبکاری در این حمام ها ۳ تا ۵ برابر حمام های سیانید رقیق و سیانید راشل می باشد . قطعاتی که در این الکترولیت ها آبکاری می شوند ، باید کاملاً تمییز شوند . در غیر این صورت پوشش ایجاد شده از کیفیت پایینی برخوردار خواهد شد . همچنین برای زدودن آلودگی های آلی ، حمام باید مرتب تصفیه شود .کمپلکس های تشکیل شده از ترکیب سیانید پتاسیم و سیانید مس دارای حلالیت بیشتری از کمپلکس های ایجاد شده از ترکسیب سیانید سدیم و سیانید مس می باشند .

استفاده از حمام سیانید بهتر از حمام سدیم سیانید است زیرا احتمال سوختن پوشش در لبه کمتر می شود . بنابراین امکان استفاده از دانسیته جریان بالاتر را فراهم می کند ، در نتیجه سرعت آبکاری بیشتر می شود . در الکترولیت های با راندمان بالا برای یکنواخت کردن پوشش روی قطعات پیچیده از جریان منقطع استفاده می شود . با استفاده از جریان مع به صورت تناوبی ، پوشش یکنواخت تر خواهد شد .مع کردن تناوبی جریان در این الکترولیت ها موجب کاهش خلل و فرج پوشش نیز می شود .

استفاده از مواد افزودنی اختصاصی ، سبب افزایش راندمان آندی و کاندی ، افزایش خرده گیری آند و در نهایت موجب عملکرد بهتر این الکرتولیتها می شود . این مواد سبب براق شدن پوشش و همچنین ریز شدن دانه ها می شوند . افزودنی های اختصاصی برای کنترل تاثیرات آلودگی های آلی و غیر آلی نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

حمام های پیروفسفات مس برای آبکاری چند پوششی تزئینی ، بردهای مدار چاپی و به عنوان عایق در عملیات حرارتی فولادها به کار می رود . حدود غلظت و شرایط کار در جدول ۲ داده شده است .

جدول شماره( ۲)

حدود غلظت ها (g/l (oz/gal
مس (۵-۳)۳۸-۲۲
پیروفسفات (۳۳-۲۰)۲۵۰-۱۵۰
آمونیاک (۳/۰-۱۰/۰)۳-۱
نسبت وزنی پیروفسفات به مس (۲/۱-۹/۰)۵/۸-۰/۷
شرایط کار
دما (FUacute; ۱۴۰-۱۰۵)Uacute; ۶۰-۴۰
دانسیته جریان ۰/۷-۰/۱

(A/ft2۷۰-۱۰)راندمان کاند%۱۰۰-۹۵ولتاژ در تانکV5-2PH با دستگاه(a)8/8-0/8آندهامس(a با اسید پروفسفریک و هیدرواکسید پتاسیم می توان ثابت نگه داشت

خواص حمام پیروفسفات مس ، حد واسطی بین حمام های اسیدی و سانیدی است ، و بیشتر شبیه حمام سیانید با راندمان بالا سیانید با راندمان بالا می باشد . راندمان الکترود ۱۰۰% است و قدرت پوشش دادن و سرعت آبکاری تا وقتی که حمام در PH تقریباً خنثی عمل می کند ، خوب است . پوشش های به دست آمده حاوی دانه های ریز و نیمه براق هستند . هنگام استفاده از حمام پیروفسفات برای آبکاری فولاد ، قطعات دای کاست از جنس روی ، منیزیم ، آلومینیم باید از یک پوشش اولیه بسیار نازک استفاده کرد . برای ایجاد این پوشش نازک ، می توان از محلول سیانید رقیق مس یا پیروفسفات مس ، نیکل یا محلول های دیگر استفاده کرد .

حمامهای آبکاری اسیدی :

حمامهای آبکاری اسیدی

از حمامهای اسیدی بطور گسترده در الکترورمینگ و تصفیه الکتریکی مس ، تهیه پودر مس و آبکاری تزئینی استفاده می شود . این حمامها شامل مس دو ظرفیتی بوده ، قابلیت داشتن ناخالصی های یونی بیشتری نسبت به حمام های قلیایی دارند ، اما قدرت پوشش دادن ضعیف تری برخوردارند . خلل و فرج حاصل از حمام اسیدی کمتر است که در پر کردن تخلخل های قطعات دای کاست بسیار موثر می باشد . بیش از آن که فولاد یا آلیاژ روی دای کاست در حمام اسیدی مس آبکاری شود ، باید در حمام رقیق سیانید مس یا نیکل پوشش داده شود .
پوشش نازکی از نیکل مانع رسوب کردن مس و پوسته شدن پوشش می شود .

خواص پوشش :
عوامل مختلف در مراحل آماده سازی سطح و آبکاری ، اثرات مهمی بر روی کیفیت پوشش مس ایجاد شده دارد . بعضی از آنها ممکن است اثر منفی بر میزان چسبندگی مس روی قطعه کار داشته باشند . برخی دیگر بر روی میزان خلل و فرج ، براقی ، سختی ، زبری ، پوسته شدن ، لحیم کاری و هم سطح کنندگی تاثیر می گذارند .
● براق بودن : پوششهای مس براق اغلب در اثر افزودن مواد براق کننده به الکترولیت ایجاد می گردند . اگر چه فرچه کاری پوشش نیز منجر به براقی آن می شود آبکاری در حمامهای سیاتید غلیظ ، در صورتی که با قلع جریان و یا مع شدن متناوب جریان صورت گیرد ، نیز منجر به بهتر شدن براقی پوشش مس می گردد. فرچه کاری و پولیش الکتریکی قطعه قبل از آبکاری منجر به ایجاد پوشش صاف و نیمه براق در یک الکترولیت فاقد براقی می شود . اگر از الکترولیت حاوی براقی استفاده شود میزان براقی پوشش افزایش می یابد .
فرچه کاری پوشش برای براق نمودن آن هزینه زیادی در بر دارد . آبکاری در حمامهای سیاتید دارای زاندمان بالا با جریان منقطع و یا جریان متناوب مع براقی پوشش را بهبود می بخشد . تکنیکهای پیشرفته ریخته گری و پرداخت مکانیکی قبل از آبکاری می توانند کیفیت پوشش مس را بهبود بخشند.
● چسبندگی : برای بدست آوردن چسبندگی مناسب ، نوع سطح و نحوه آماده سازی آن بر اثر آبکاری بسیار مهم است .بطور کلی کیفیت پوشش در قطعات ریختگی و سطوح متخلخل در مقایسه با سایر قطعات پائین تر است . نوع جنس قطعه نیز از عوامل تعیین کننده است . در قطعات دایکاست با پایه منیزیوم یا آلومینیم ، لایه ی زینکاته ای که بین قطعه و پوشش مس قرار می گیرد ، عامل کنترل کننده و بحرانی می باشد .

● فولادهای ضد زنگ : سرعت فرو بردن قطعات از جنس فولاد ضد زنگ که سطوح آن کاملاً فعال شده به حمام آبکاری تاثیر مهمی در چسبندگی پوشش خواهد داشت . بعضی براقی های آلی ممکن است روی چسبندگی پوششهای بعدی تاثیر منفی داشته باشند . چسبندگی پوششهای مس از الکترولیتهای اسیدی هنگامی می تواند مناسب باشد که قطعه قبلاً توسط حمام رقیق مس پوشش نازکی داده شده باشد .
● خلل و فرج : میزان تخلخل پوشش مس را می توان با انتخاب نوع حمام آبکاری مس ، ترکیب الکترولیت و کنترل آن ، جنس قطعه و شرایط سطحی که باید آبکاری شود . کنترل نمود. میزان تخلخل روی یک سطح تعیین کننده روش پرداخت برای حداقل رساندن آ>> می باشد . یک سطح متخلخل از مساحت جانبی بزرگی برخوردار است و برای آنکه راندمان آبکاری بالا باشد باید از دانسیته جریان بالایی استفاده کرد .
● پوسته شدن : سطح بیشتر در مورد قطعات با پایه روی به خصوص وقتی که قطعه آبکاری شده در معرض حرارت قرار می گیرد رخ می دهد ممکن است قطعات از جنس منیزیومی و یا آلومینیومی نیز پوسته شوند که علت آن می تواند کیفیت نامطلوب قطعات ریخته شده یا آماده نمودن نامناسب سطح و یا هر دو باشد . میزان پوسته شدن پوشش نازک مس روی قطعات ریخته شده با پایه روی که بعداً در معرض حرارت قرار می گیرد را می توان با کم کردن PH حمام سیانید از ۶/۱۲-۱۲ به حدود ۱۰ کاهش داد . از آنجایی که در این PH کم ، ممکن است گاز خطرناک سیانید هیدروژن آزاد شود مراقبتهای لازم باید انجام شود .
به همین دلیل تهویه خوب حمام امری ضروری است . پوسته شدن پوشش مس روی منیزیم و آلومینیم به خصوص در هنگام لحیم کاری و یا وقتی که قطعه در معرض حرارت قرار نگیرد پوسته شدن نمایان نمی گردد. بهتر است قطعات آلومینیمی و منیزیمی را که آب مس داده شده اند به طور آزمایشی در معرض حرارت کنترل شده که باید بعد ها متحمل شود ، قرار داد . اگر چسبندگی در سطح تماس ضعیف باشد این امر موجب پوسته شدن پوشش قبل از آبکاری دیگر می گردد.
● زبری : زبری در پوشش اغلب در اثر وجود ذرات خارجی بر حمام ایجاد می شود . وجود این ذرات ناشی از تمیز نمودن نادرست و یا مهاجرت ذرات ف مس و یا اکسید مس یک ظرفیتی ایجاد شده در آند به طرف کاند می باشد . چنین زبری به خصوص در الکترولیت سیانید سدیم غلیظ ایجاد می گردد و می توان با استفاده از کیسه های دور آند از به وجود آمدن آن جلوگیری کرد .
● قابلیت لحیم کاری : پوشش زمانی خوب است که :
الف - سطح مس عاری از اکسید باشد .
ب- پوشش به اندازه ی کافی ضخیم باشد .
ج- چسبندگی آب مس داده شده بسیار خوب باشد .
لحیم کاری مستقیم قطعاتی که پوشش مس داده شده و سپس در دستگاهی آب بندی شده که مورد استفاده قرار می گیرند امری معمولی است . برای قطعات الکترونیکی از جنس آلومینیم و منیزیم که کاربدهای فضایی دارند لحیم کاری امری متداول است . این قطعات باید قبل از لحیم کاری زینکانه شده و سپس آب مس داده شود . برای قطعاتی که در معرض هوا قرار می گیرند یک پوشش نهایی از جنس کادمیم کروماته شده یا قلع بر روی لایه مس در ایجاد قابلیت لحیم کاری و همچنین مقاومت در برابر خوردگی بسیار موثر است .
● سختی << الکترولیتهای سیانید بدون حضور معرفهای افزودنی نسبت به حمامهای اسیدی پوشش سخت تری ایجاد می کنند . استفاده از معرفهای افزودنی در تمامی الکترولیها موجب افزایش سختی پوشش می گردد. به طور کلی سختی پوشش مربوط به دانه های ریز است اما می توان سختی را بدون ریز کردن دانه نیز با جهت دادن صحیح کریستالها افزایش داد . در حمامهای اسیدی تغییر غلظت سولفات مس و یا اسید سولفوریک تاثیر چندانی روی سختی پوشش ندارد .
● هم ترازی : تاثیر بسیار مهمی بر روی ظاهر پوشش و نیز ظاهر محصول نهایی (وقتی که پوششهای دیگری نیز بر روی مس نشانده می شود ) دارد . اغلب فی که باید پوشش داده شود صافی مطلوب را ندارد . می توان بر روی سطوح قطعات فی به طریق مکانیکی و یا شیمیایی کارکرد تا زبری سطح پیش از آبکاری کاهش یابد .
بعضی الکترولیتهای مس قدرت هم سطح کنندگی خوبی دارند . بدین ترتیب در هزینه پرداخت کاری سطح قبل از آبکاری و یا سایر طرق صاف کردن سطح صرفه جویی می شود . وقتی که به الکترولیتهای غلیظ پتاسیم ، برخی معرفهای افزودنی اضافه شود و در حین آبکاری جریان منقطع و یا متناوب مع استفاده گردد ، هم سطحی بسیار خوبی حاصل می شود .
الکترولیتهای سیانید پتاسیم غلیظ ، مخلوط سدیم و پتاسیم و سیانید راشل( نه به اندازه الکترولیت سیانید غلیظ ولی تا حد قابل قبولی ) خواص هم سطح کنندگی خوبی را با جریان منقطع و یا جریان مع متناوب ایجاد می کنند .
● مس در سیستمهای چند پوششی : آب مس اغلب به عنوان پایه برای پوششهای بعدی در سیستمهای چند پوششی مورد استفاده قرار می گیرد .
● هزینه : هزینه آبکاری مس به نوع تاسیسات بستگی دارد . در صورتی که تجهیزات مدرن ، اتوماتیک باشند براقی ها و معرفهای مرطوب کننده بیشترین هزینه را در بر دارد . چنانچه عملیات در مخزن ثابت انجام گیرد . هزینه کارگر مهمترین عامل است . افزایش دانسیته جریان سبب کاهش زمان لازم برای ایجاد پوشش با ضخامت معین می گردد و در نتیجه هزینه پایین می آید به کمک شکل ۵ میتوان هزینه مس رسوب کرده روی قطعه را که عملیات آبکاری عادی و متداول است تخمین زد .
به عنوان مثال شکل ۵ نشان می دهد که gr 20(oz4) مس لازم است برای آبکاری ناحیه ای به مساحت (VFt2)0.7m2 با پوششی به ضخامت ۲۰ میکرون (۰٫۸ mhl) است . هزینه پوشش مس با ضرب کردن وزن مس مورد نیاز در هزینه آندهای مسی بدست می آید . برای مساحتهایی بیشتر از (۱۰Ft2)24m2 این مقدار را باید در فاکتور مناسبی ضرب نمود .
اصول آبکاری
به طور کلی ترسیب ف با استفاده از یک الکترولیت را می توان به صورت واکنش زیر نشان داد:
ف ترسیب ف با روشهای زیر انجام می شود:
آبکاری الکتریکی
در این روش ترسیب گالوانیک یک ف بر پایه واکنشهای الکتروشیمیایی صورت می گیرد. هنگام الکترولیز در سطح محدود الکترود/الکترولیت در نتیجه واکنشهای الکتروشیمیایی الکترون ها یا دریافت می شوند (احیا) و یا واگذار می شوند (اکسیداسیون). برای اینکه واکنشها در جهت واحد مورد نظر ادمه یابند لازم است به طور مداوم از منبع جریان خارجی استفاده شود. واکنشهای مشخص در آند و کاتد همچنین در الکترولیت همیشه به صورت همزمان صورت می گیرند. محلول الکترولیت باید شامل یونهای ف رسوب کننده باشد و چون یونهای فها دارای بار مثبت می باشند به علت جذب بارهای مخالف تمایل به حرکت در جهت الکترود یا قطبی که دارای الکترون اضافی می باشد (قطب منفی یا کاتد) را دارند.

قطب مخالف که کمبود الکترون دارد قطب مثبت یا آند نامیده می شود. به طور کلی سیکل معمول پوشش دهی را می توان به صورت زیر در نظر گرفت:
- یک اتم در آند یک یا چند الکترون از دست می دهد و در محلول پوشش دهی به صورت یون مثبت در می آید.
- یون مثبت به طرف کاتد یعنی محل تجمع الکترون ها جذب شده و در جهت آن حرکت می کند.
- این یون الکترون های از دست داده را در کاتد به دست آورده و پس از تبدیل به اتم به صورت جزیی از
ف رسوب می کند.
قوانین فارادی
قوانین فارادی که اساس آبکاری الکتریکی فها را تشکیل می دهند نسبت بین انرژی الکتریکی و مقدار عناصر جا به جا شده در الکترودها را نشان می دهند.
قانون اول: مقدار موادی که بر روی یک الکترود ترسیب می شود مستقیماPrime; با مقدار الکتریسیته ای که از الکترولیت عبور می کند متناسب است.
قانون دوم :مقدار مواد ترسیب شده با استفاده از الکترولیت های مختلف توسط مقدار الکتریسیته یکسان به صورت جرم هایی با اکی والان مساوی از آنهاست.
بر اساس این قوانین مشخص شده است که ۹۶۵۰۰ کولن الکتریسیته (یک کولن برابر است با جریان یک آمپر در یک ثانیه) لازم است تا یک اکی والان گرم از یک عنصر را رسوب دهد یا حل کند.

آبکاری بدون استفاده از منبع جریان خارجی
هنگام ترسیب ف بدون استفاده از منبع جریان خارجی الکترون های لازم برای احیای یون های فی توسط واکنش های الکتروشیمیایی تامین می شوند. بر این اساس سه امکان وجود دارد:
ترسیب ف به روش تبادل بار (تغییر مکان ) یا فرایند غوطه وری: اساس کلی این روش بر اصول جدول پتانسیل فها پایه ریزی شده است. فی که باید پوشیده شود باید پتانسیل آن بسیار ضعیف تر (ف فعال) از پتانسیل ف پوشنده (ف نجیب) باشد. و فی که باید ترسیب شود باید در محلول به حالت یونی وجود داشته باشد. برای مثال به هنگام غوطه ور نمودن یک میله آهنی در یک محلول سولفات مس ف آهن فعال است و الکترون واگذار می کند و به شکل یون آهن وارد محلول می شود. دو الکترون روی میله آهن باقی می ماند.
یون مس دو الکترون را دریافت کرده احیا می شود و بین ترتیب مس روی میله آهن می چسبد. و هنگامی که ف پایه که باید پوشیده شود (مثلا آهن) کاملاPrime; توسط ف پوشنده (مثلا مس) پوشیده شود آهن دیگر نمی تواند وارد محلول شود و الکترون تشکیل نمی شود و در نتیجه عمل ترسیب خاتمه می یابد. موارد استعمال این روش در صنعت آبکاری عبارت است از: مس اندود نمودن فولاد٬ نقره کاری مس و برنج٬ جیوه کاری٬ حمام زنکات٬ روشهای مختلف کنترل و یا آزمایش٬ جمع آوری ف از حمام های فات قیمتی غیر قابل استفاده (طلا) با استفاده از پودر روی.
ترسیب ف به روش اتصال: این روش عبارت است از ارتباط دادن ف پایه با یک ف اتصال. جسم اتصال نقش واگذارکننده الکترون را ایفا می کند. برای مثال هنگامی که یک میله آهنی (ف پایه) همراه یک میله آلومینیومی٬ به عنوان جسم اتصال در داخل یک محلول سولفات مس فرو برده می شود٬ دو ف آهن و آلومینیوم به جهت فعال تر بودن از مس٬ به صورت یون فی وارد محلول می شوند و روی آنها الکترون باقی می ماند و چون فشار انحلال آلومینیوم از آهن بیشتر است از این رو اختلاف پتانسیلی بین دو ف ایجاد شده و الکترون ها در روی یک سیم رابط٬ از سوی آلومینیوم به طرف آهن جاری می شوند. بنابراین مشاهده می شود که مقدار زیادی از یونهای مس محلول روی آهن ترسیب می شوند. ضخامت قشر ایجاد شده نسبت به روش ساده تبادل بار بسیار ضخیم تر است. از روش اتصال برای پوشش کاری فات پیچیده استفاده می شود.
روش احیا: ترسیب ف با استفاده از محلولهای حاوی مواد احیا کننده٬ روش احیا نامیده می شود. یعنی دراین روش الکترونهای لازم برای احیای یونهای فات توسط یک احیا کننده فراهم می شود. پتانسیل احیا کننده ها باید از ف پوشنده فعالتر باشند٬ اما بابد خاطر نشان ساخت که اختلاف پتانسیل به دلایل منحصراPrime; کاربردی روکش ها٬ نباید بسیار زیاد باشد. برای مثال هیپوفسفیت سدیم یک احیا کننده برای ترسیب نیکل است ولی برای ترسیب مس که نجیب تر است٬ مناسب نیست. مزیت استفاده از این روش در این است که می توان لایه هایی با ضخامت دلخواه ایجاد نمود. زیرا اگر مقدار ماده احیا کننده در الکترولیت ثابت نگه داشته شود می توان واکنش ترسیب را کنترل نمود. به ویژه غیر هادی ها را نیز بعد از فعال نمودن آنها٬ می توان پوشش کاری کرد.
آماده سازی قطعات برای آبکاری
برای بدست آوردن یک سطح فی مناسب نخستین عملی است که با دقت باید صورت گیرد٬ زیرا چسبندگی خوب زمانی به وجود می آید که ف پایه٬ سطحی کاملا تمیز و مناسب داشته باشد. بدین علت تمام لایه ها و یا قشرهای مزاحم دیگر از جمله کثافات٬ لکه های روغنی٬ لایه های اکسید٬ رسوبات کالامین که روی آهن در درجه های بالا ایجاد می شوند را از بین برد. عملیات آماده سازی عبارتند از:
سمباده کاری و صیقل کاری: طی آن سطوح ناصاف را به سطوح صاف و یکنواخت تبدیل می کنند.
چربی زدایی: طی آن چربی های روی سطح فات را می توان توسط عمل انحلال٬ پراکندگی٬ امولسیون٬ صابونی کردن و یا به روش تبادل بار از بین برد.
پرداخت: انحلال شیمیایی قشرهای حاصل از خوردگی روی سطح فات را پرداخت کردن می نامند که اساساPrime; به کمک اسیدهای رقیق و در بعضی موارد توسط بازها انجام می گیرد.
آبکشی٬ خنثی سازی٬ آبکشی اسیدی٬ خشک کردن: خنثی سازی برای از بین بردن مقدار کم اسید یا مواد قلیایی که در خلل و فرج قطعه باقی می مانندو همچنین آبکشی اسیدی برای جلوگیری از امکان تشکیل قشر اکسید نازک غیر قابل رؤیت که موجب عدم چسبندگی لایه الکترولیتی می شود.
موقعیت های استفاده از نانوتکنولوژی صنایع آبکاری
در سالهای اخیر نانوتکنولوژی که همان علم و تکنولوژی کنترل و بکارگیری ماده در مقیاس نانومتر است٬ تحقیقات فزاینده و موقعیت های تجاری زیادی را در زمینه های مختلف ایجاد نموده است. یک جنبه خاص از نانوتکنولوژی به مواد دارای ساختار نانویی یعنی موادی با بلورهای بسیار ریز که اندازه آنها معمولا کمتر از ۱۰۰ میکرومتر است می پردازد٬ که این مواد برای اولین بار حدود دو دهه قبل به عنوان فصل مشترکی معرفی شدند. این مواد نانوساختاری با سنتز الکتروشیمیایی تولید شده اند که دارای خواصی از قبیل٬ استحکام٬ نرمی و سختی٬ مقاومت به سایش٬ ضریب اصطکاک٬ مقاومت الکتریکی٬ قابلیت انحلال هیدروژن و نفوذپذیری٬ مقاومت به خوردگی موضعی و ترک ناشی از خوردگی تنشی و پایداری دمایی را دارا هستند.
دریچه های آبکاری الکتریکی برای سنتز این ساختارها با استفاده از تجهیزات و مواد شیمیایی مرسوم برای طیف گستره ای از فات خالص و آلیاژها گشوده شده است. یک روش مقرون به صرفه برای تولید محصولاتی با اشکال بسیار متفاوت از پوششهای نازک و ضخیم٬ فویلها و صفحه ها با اشکال غیر ثابت تا اشکال پیچیده شکل یافته با روشهای الکتریکی است. از این رو فرصتهای قابل توجهی برای صنعت آبکاری وجود دارد تا نقش تعیین کننده ای را در گسترش کاربردهای جدید نانوتکنولوژی ایفا نماید که این امر به آسانی با تکیه بر اصول قابل پیش بینی متالوژیکی که در سالیان گذشته مشخص شده قابل تحقق است.
آبکاری با نیکل
نیکل یکی از مهمترین فاتی است که در آبکاری به کار گرفته می شود.تاریخچه آبکاری نیکل به بیش از صدها سال پیش باز می گردد این کار در سال ۱۸۴۳ هنگامی که R.Rotlger توانست رسوبات نیکل را از حمامی شامل سولفات نیکل و آمونیوم بدست آورد آغاز گردید بعد از آن Adams اولین کسی بود که توانست آبکاری نیکل را در موارد تجاری انجام دهد. نیکل رنگی سفید شبیه نقره دارد که کمی متمایل به زرد است و به راحتی صیقل پذیر و دارای خاصیت انبساط و انقباض٬ جوش پذیر بوده و مغناطیسی می بلاشد.
آبکاری با نیکل اساسا به منظور ایجاد یک لایه براق برای یک لایه بعدی مانند کروم و به منظور فراهم آوردن جلای سطحی خوب و مقاومت در برابر خوردگی برای قطعات فولادی٬ برنجی و حتی بر روی پلاستیکهایی که با روش های شیمیایی متالیزه شده اند به کار می رود. مواد شیمیایی که در الکترولیتهای نیکل به کار می روند عبارتنداز:
نمک فی (مهمترین آنها سولفات نیکل است و همچنین از کلرید نیکل و سولفومات نیکل نیز استفاده می شود.)
نمک رسانا (برای بالا بودن قابلیت رسانایی ترجیحا از کلریدها مخصوصا کلرید نیکل استفاده می شود.)
مواد تامپونه کننده (برای ثابت نگه داشتن PH اصولا اسید بوریک به کار برده می شود.)
مواد ضد حفره ای شدن (برای جلوگیری از حفره ای شدن به الکترولیتهای نیکل موادی اضافه می کنند که مواد ترکننده نامیده می شوند. سابقا از مواد اکسید کننده به عنوان مواد ضد حفره استفاده می شد.)

آبکاری با کروم
روکش های لایه کروم رنگی شبیه نقره٬ سفید مایل به آبی دارند. قدرت انعکاس سطح کروم کاری شده و کاملاPrime; صیقلی شده در حد ۶۵% است (برای نقره ۸۸%و نیکل ۵۵%) در حالی که خاصیت انعکاس نقره و نیکل با گذشت زمان ضایع می شود٬ در مورد کروم تغییری حاصل نمی شود.
لایه های کروم قابل جوشکاری نبوده و رنگ کاری و نقاشی را نمی پذیرند. کروم در مقابل گازها٬ موادقلیایی و نمکها مقاوم است اما اسید سولفوریک واسید کلریدریک وسایر اسیدهای هالوژن دار در تمام غلظتها ودر تمام درجه حرارتها بر روی کروم تاثیر می گذارند. به دنبال رویین شدن شیمیایی٬ روکش های کروم مقاومت خوبی در اتمسفر از خود نشان می دهند و کدر نمی شوند. از این رو به تمیز کردن و یا نو نمودن توسط محلولها یا محصولات حل کننده اکسیدها را ندارند.
روکش های کروم تا ۵۰۰ درجه سانتیگراد هیچ تغییری از نظر کدر شدن متحمل نمی شوند. رویین شدن حالتی است که در طی آن در سطح کروم٬ اکسید کروم (۳+) تشکیل می شود. این عمل موجب جابه جایی پتانسیل کروم از ۰٫۷۱۷ به ۱٫۳۶ ولت می شود و کروم مثل یک ف نجیب عمل می نماید.
لایه های پوششی کروم براق با ضخامت پایین (در حدود ۱ میکرومتر)که غالبا در کروم کاری تزیینی با آن روبه رو هستیم فولاد را در مقابل خوردگی حفاظت نمی کنند کروم کاری ضخیم که در مقابل خوردگی ضمانت کافی داشته باشد فقط از طریق کروم کاری سخت امکانپذیر است. با توجه به اینکه پوشش های کروم الکترولیتی سطح مورد آبکاری را به طور کامل نمی پوشانند از این رو کروم کاری تزیینی هرگز به تنهایی مورد استفاده قرار نمی گیرد بلکه همواره آن را به عنوان پوشش نهایی بر روی واکنش هایی که حفاظت سطح را در مقابل خوردگی ضمانت می نمایند به کار می روند. معمولا به عنوان پایه محافظ از نیکل استفاده می شود.
آبکاری با مس
مس فی است با قابلیت کشش بدون پاره شدن٬ نرم و هادی بسیار خوب جریان برق و گرما. مس از هیدروژن نجیب تر است و در نتیجه نه تنها در مقابل آب و محلولهای نمک دار بلکه در مقابل اسیدهایی که اکسیدکننده نیستند نیز مقاومت دارد. اکسیدکننده ها و اکسیژن هوا به راحتی مس را به اکسید مس (I) و یا اکسید مس (II) تبدیل می کنند اکسیدهایی که برخلاف خود ف در اکثر اسیدها حل می شوند. به دلیل وجود گازهای مخرب در محیط که دارای گوگرد هستند٬ روی اشیایی که از جنس مس هستند لایه هایی از سولفور مس به رنگ های تاریک و یا سبز تشکیل می شود.
الکترولیت های آبکاری مس
الکتر ولیت هایی برپایه اسید سولفوریک یا اسید فلوریدریک
الکتر ولیت هایی که فسفات در بر دارند
الکتر ولیت ها ی سیانیدی
الکترولیت های اسیدی بر پایه سولفات مس به غیر از مس اندود نمودن مستقیم سرب٬ مس و نیکل برای دیگر فات مناسب نیستند. اینها روی آهن٬ آلومینیم و روی به طور مستقیم تولید روکش نمی کنند اگر در یک الکترولیت اسید اشیایی از جنس آهن٬ آلومینیم و روی فرو ببریم یک لایه اسفنجی در نتیجه مبادله یونی ایجاد می شود. این یک لایه پایداری بدون چسبندگی برای لایه های دیگر خواهد بود. بنابراین قبل از مس اندود نمودن این فات در محیط اسیدی باید حتما یک عملیات مس اندود نمودن در محیط اسیدی انجام گرفته باشد. الکترولیت های سیانیدی٬ علی رغم سمی بودنشان به علت دارا بودن خواص خوب اهمیت زیادی پیدا کرده اند.
پوششهای حاصل از حمام های سیانیدی دارای توان پوششی خوبی می باشند٬ آنها دارای دانه بندی حاصل از چسبندگی فوق العاده ای اند. در نتیجه پدیده های شدید پلاریزاسیون٬ قدرت نفوذ الکترولیت های سیانیدی بهتر از حمام های مس کاری اسید است. الکترولیت های پیروفسفات مس برای ایجاد روکش های زینتی روی زاماک٬ فولاد٬ آلیاژهای آلومینیم و برای پوشش سطحی فولاد بعد از عملیات سمانتاسیون به کار برده می شود. موارد کابردی دیگر می توان مس کاری سیم ها و شکل یابی با برق را نام برد.
آلیاژهای مس
برنج: آْلیاژی از مس و روی که CuZn30 نامیده می شود.
برنز: آلیاژی از مس و قلع می باشد.

آبکاری با طلا

مقاله ای کامل درباره آبکاری فات

طلا فی است قیمتی (نجیب)٬ به رنگ زرد٬ در طبیعت به صورت خالص پیدا می شود. طلا در مقابل اتمسفر٬ آب٬ محلول های نمکی و اسیدها آسیب ناپذیر است. تنها تیزاب (یک حجم نیتریک و سه حجم اسید کلریدریک) یا اسید کلریدریک با داشتن اکسیدکننده ها طلا را حل می کند. برای بهتر نمودن خواص پوشش طلای ترسیب شده به طریق الکتروشیمیایی٬ به الکترولیت های طلا مواد شیمیایی کاملا مشخص افزوده می شود. پوشش های آلیاژی نقش مهمی در روکش طلای الکترولیتی دارند. همچنین می توان به طور مناسبی خواص ویژه روکش ها٬ مانند سختی٬ براق نمودن و رنگ را تحت تاثیر قرار داد.

طلاکاری با ضخامت کم (آبنوس کاری الکتریکی طلا) درزرگری به کار می رود. ایجاد لایه هایی با ضخامت نسبتا نازک به ضخامت در حدود ۰٫۰۱ الی ۰٫۱ میکرومتر ف پایه را در مقابل کدر شدن مقاوم می کند. به علاوه رفته رفته لایه های ضخیم به ویژه در قطعات صنعتی به کار می برند٬ به عنوان مثال در صنعت الکترونیک برای ارتباطات در مدارهای چاپی٬ در صنایع فضایی٬ در ساختن وسایل سفره (کارد٬ قاشق و چنگال) و در صنعت شیمیایی به عنوان ضدخوردگی.

ماده سازی زاماک و آلومینیوم برای آبکاری

مقدمه:
درحین فرآیند

چند پاورپوینت ایمنی

چند پاورپوینت ایمنی

  • علائم و برچسبهای ایمنی
  • هشداردهنده هاي ایمنی
  • عناصر يك سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي بر پايه OHSAS 000
  • ايمني و بهداشت در برق
  • مباحثی در خصوص عوامل زیان آورشیمیایی محیط کار
  • تاریخچه ایمنی ، حفاظت و بهداشت کار

آخرین ارسال ها

آخرین جستجو ها

افتاب طلایی bia2download70 کنترل پروژه-مدیریت پروژه kishticketstocheaptehran rangintor sonikku این شیشه اگر تار شده، پاک کنیدش اکونوید میم سینآ روانشناسی کاربردی